تاثیر نرخ بهره بانکی بر رشد یا رکود بازار سرمایه در ایران: پیوند اقتصاد سنتی و اقتصاد دیجیتال

در سال‌های اخیر، نرخ بهره بانکی یکی از مؤثرترین عوامل بر روندهای بازار سرمایه و اقتصاد کلان ایران بوده است. نرخ بهره نه تنها تعیین‌کننده رفتار بانک‌ها و تسهیلات‌دهندگان است، بلکه مستقیماً بر جذابیت سرمایه‌گذاری در بازار بورس، ارز دیجیتال و سایر بازارهای مالی تاثیر می‌گذارد. با توجه به افزایش اهمیت فناوری‌های مالی نوین مانند رمز ارزها و بلاکچین، درک دقیق رابطه نرخ بهره و بازار سرمایه از اولویت‌های اساسی برای فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران ایرانی محسوب می‌شود.

رابطه نرخ بهره بانکی با عملکرد بازار سرمایه

افزایش نرخ بهره؛ سیگنالی برای کاهش جذابیت بورس

در اقتصاد ایران، زمانی که نرخ بهره بانکی افزایش می‌یابد، عملاً سپرده‌گذاری در بانک‌ها جذاب‌تر و کم‌ریسک‌تر می‌شود. این وضعیت منجر به خروج نقدینگی از بازار سرمایه و ورود آن به سیستم بانکی می‌گردد. در نتیجه، بورس با کاهش تقاضا و رکود مواجه می‌شود.

برای مثال، در بازه‌های زمانی سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲، هرگاه نرخ بهره بین‌بانکی افزایش یافت، شاهد تضعیف روند صعودی شاخص بورس بودیم. در واقع، سرمایه‌گذاران خرد و کلان ترجیح می‌دهند که در شرایط نااطمینانی اقتصادی، منابع خود را در بانک‌ها با سود تضمین‌شده پارک کنند تا آنکه ریسک بازار سهام را بپذیرند.

کاهش نرخ بهره و رونق بازار سهام

به عکس، کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی، سبب جذاب شدن فعالیت در بورس، بازار ارزهای دیجیتال و سایر دارایی‌ها می‌گردد. این کاهش نرخ منجر به سیالیت بیشتر سرمایه و افزایش حجم معاملات در بورس و حتی رشد بازار رمزارزها می‌شود. زیرا سرمایه‌گذاران به دنبال حداکثرسازی سودآوری خود، به سمت گزینه‌های پرریسک اما پربازده گرایش پیدا می‌کنند.

هجوم موج نقدینگی به بازار، رشد قیمت سهام، افزایش عرضه‌های اولیه و رونق صنعت کارگزاری، همگی از نتایج کاهش نرخ بهره بوده است.

نرخ بهره بانکی و بازار ارزهای دیجیتال: رقابت یا تکمیل یکدیگر؟

بازار رمزارزها و دارایی‌های بلاکچینی نیز از تغییرات نرخ بهره بی‌تاثیر نیستند. با کاهش نرخ بهره، توجه بیشتری به دارایی‌های غیرمتمرکز مانند بیت‌کوین و اتریوم جلب می‌شود، به ویژه در جامعه جوان و تکنولوژیک ایران.

جالب است بدانید که حتی در شرایط تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی نقل و انتقالات مالی، بازار رمزارزها مسیر جدیدی برای سرمایه‌گذاری و حفاظت از دارایی‌ها باز می‌کند. در نتیجه کاهش نرخ بهره نه تنها جریان نقدینگی را به بورس بلکه به بازار ارزهای دیجیتال نیز هدایت می‌کند.

البته همواره باید به ریسک‌های ویژه بازار رمز ارزها از جمله ریسک نوسان شدید، کلاهبرداری و عدم وجود قوانین شفاف اشاره کرد. اما سهم بالای مخاطبان ایرانی از بازار رمزارز، موید تاثیر غیرمستقیم نرخ بهره در جهت‌دهی سرمایه‌ها به این بخش است.
 

شواهد آماری و تحلیل روندهای بازار

طبق آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی و سازمان بورس ایران، همبستگی منفی قابل توجهی میان نرخ سود بانکی و رشد شاخص کل بورس تهران مشاهده‌شده است. به عنوان مثال، در سال ۱۳۹۹ افزایش نرخ سود بانکی از ۱۵ به ۲۰ درصد، افت قابل توجه شاخص کل و رکود معاملات بورس را در پی داشت.

در سوی دیگر، همزمان با کاهش تدریجی نرخ بهره بین بانکی در فواصل زمانی سال‌های اخیر، هم بازار بورس و هم ارزش معاملات ارزهای دیجیتال در ایران رشد داشته است.

برخی کارشناسان بر این باورند که اثرگذاری نرخ بهره در اقتصاد ایران، با شدت بالاتر نسبت به بسیاری از اقتصادهای پیشرفته نمود دارد. دلیل این امر، عمق کم بازارهای سرمایه‌گذاری و تمرکز مردم ایران بر سودهای بانکی در مقایسه با دیگر بازارهاست.

فرصت‌ها و تهدیدها برای فعالان بازار

فرصت‌ها

کاهش نرخ بهره، فرصت مناسبی برای رشد بازار سرمایه، عرضه‌های اولیه، شرکت‌های نوپای فناوری مالی (فین‌تک) و بازار ارزهای دیجیتال فراهم می‌کند. این تحولات می‌تواند زمینه‌ساز توسعه ابزارهای مالی جدید مثل توکن‌های با پشتوانه دارایی فیزیکی، پلتفرم‌های پرداخت مبتنی بر بلاکچین و ارتقاء شفافیت مالی در اقتصاد ایران شود.

همچنین، با افزایش دانش مالی جامعه و ورود سرمایه‌گذاران جوان به بازارها، شاهد افزایش نوآوری، تنوع در محصولات سرمایه‌گذاری و رشد حجم تراکنش‌ها خواهیم بود.

تهدیدها

با وجود فرصت‌ها، افزایش شدید نقدینگی وارد شده به بازار سرمایه و رمزارزها، در شرایطی که زیرساخت‌های لازم و قوانین شفاف وجود نداشته باشد، منجر به شکل‌گیری حباب‌های قیمتی و آسیب‌های اقتصادی می‌شود. تجربه ریزش‌های سنگین بازار بورس و نوسانات شدید بازار رمزارزها در سال‌های اخیر، نشان‌دهنده اهمیت ایجاد سیاست‌گذاری مناسب برای کنترل جریان‌های نقدی است.

همچنین، خطر خروج سریع سرمایه از سهم‌های بورسی به سمت بانک‌ها در صورت تغییر ناگهانی نرخ بهره، یکی از تهدیدهای مهم بازار سرمایه ایران به شمار می‌رود.
 

دیدگاه کارشناسان و جمع‌بندی

بنا بر نظر بسیاری از اقتصاددانان و فعالان بازار سرمایه، اصلاح تدریجی نرخ بهره و حمایت از سیاست‌های پولی و مالی کارآمد، علاوه بر توسعه پایدار بازار بورس، می‌تواند زیست‌بوم بلاکچین، رمزارز، فین‌تک و اقتصاد دیجیتال را نیز تقویت کند. کارشناسان توصیه می‌کنند فعالان بازارهای مالی با رصد مستمر متغیرهای کلان مانند نرخ بهره، سیاست‌های پولی و مالی، تحولات حوزه بلاکچین و رمزارز، و تحلیل داده‌های روز، تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را اتخاذ کنند.
 

در پایان باید گفت، تصمیم‌گیری درباره نرخ بهره بانکی، نه فقط سیاستی مالی، بلکه محرکی برای تعیین مسیر آینده اقتصاد ایران، بازار سرمایه و حتی بازار ارزهای دیجیتال است. آگاهی و تحلیل صحیح این ارتباط می‌تواند تفاوت میان سود و زیان قابل توجهی در پرتفوی سرمایه‌گذاران ایرانی ایجاد کند.
 

پیشنهاد نهایی برای سرمایه‌گذاران

سرمایه‌گذاران باید علاوه بر توجه به نرخ بهره و شاخص‌های اقتصادی، روی آموزش تخصصی سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک و بهره‌گیری هوشمندانه از فرصت‌های فناوری محور همچون بلاکچین و رمزارز تمرکز نمایند. راه توسعه بازار سرمایه در ایران، از مسیر آگاهی، تطبیق با تحولات جهانی و حمایت از نوآوری‌های مالی می‌گذرد.