بررسی بیمه دیرهنگام سهام و اثر اوراق همیار؛ چالش ها و فرصت های جدید بورس تهران

حرکت دوباره شاخص کل بورس با حمایت نهادهای مالی و بانکی

در پی ادامه حمایت گسترده نهادهای بانکی و مالی، شاخص کل بورس تهران در آغاز هفته جدید توانست با رشد بیش از یک درصدی دوباره به کانال ۲.۷ میلیون واحد بازگردد و آرامش نسبی را به فضای روانی بازار بازگرداند. این صعود پس از چهار روز روند منفی در معاملات به وقوع پیوست و بسیاری از سهامداران و تحلیل‌گران آن را نشانه‌ای از تاثیر سیاست‌های حمایتی بر بازار سرمایه ارزیابی می‌کنند. با این وجود، شاخص هم‌وزن که بازتاب واقعی‌تری از عملکرد کلی شرکت‌ها دارد، با جابجایی منفی ۰.۰۵ درصدی مواجه شد؛ موضوعی که بر تمرکز حمایت‌ها از نمادهای شاخص‌ساز تأکید دارد.

تفاوت معنادار دو شاخص بورسی

تفاوت میان دو شاخص مهم بورس، بیانگر آن است که رشد بازار عمدتاً حاصل حمایت از چند سهم سنگین و بزرگ مانند وبملت و دیگر نمادهای بانکی و مالی بوده و بسیاری از سبدهای سرمایه‌گذاری کوچک‌تر و متنوع‌تر همچنان با فشار فروش روبرو بودند.

اوراق همیار؛ بیمه‌ای برای سهامداران خرد

از روز دوشنبه، بورس تهران برنامه انتشار اوراق اختیار فروش تبعی یا «اوراق همیار» را اجرایی می‌کند تا پرتفوی سهامداران خرد که توان مدیریت ریسک بالای بازار را ندارند، در برابر نوسانات قیمت بیمه شوند. مطابق اطلاعیه رسمی شرکت بورس، ارزش پایه این بیمه بر اساس ارزش سبد سهام در تاریخ ۱۷ تیرماه تعیین شده است.

عملکرد اوراق همیار و نحوه استفاده سهامداران

سهامداران می‌توانند تنها با پرداخت یک ریال به ازای هر واحد از این اوراق، تضمینی معادل ۲۰ درصد بالاتر از ارزش سبد اولیه خود در این تاریخ دریافت نمایند؛ مشروط بر نگهداری کامل دارایی تا ۱۶ تیر سال آینده و عدم انجام فروش یا معامله در این بازه زمانی. این طرح به طور خاص برای سرمایه‌گذاران خرد که یا دانش کافی برای مدیریت سرمایه یا منابع لازم برای تحمل ریسک را ندارند، پیشنهاد شده است.

نگاهی به دیدگاه‌های متفاوت کارشناسان بورس

بخشی از فعالان بازار معتقدند ارائه بیمه ارزان اوراق همیار می‌تواند با افزایش حس آرامش و امنیت سهامدار خرد، مانع از کوچ هیجانی سرمایه از بورس شود. این گروه عقیده دارند چنین ابزاری اعتماد عمومی بازار را تقویت می‌کند و روند خروج سرمایه را کُند می‌کند. در مقابل اما برخی کارشناسان استفاده از مشتقات مالی مانند «اختیار معامله» و به‌ویژه اختیار فروش‌های قابل معامله را راهکاری حرفه‌ای‌تر و با انعطاف بالا می‌دانند؛ زیرا سهامدار مجبور به نگهداری سهام نیست و با استراتژی‌های مختلف می‌تواند ریسک را کاهش دهد. مهم‌تر اینکه هزینه پوشش ریسک در بازار مشتقه معمولاً کمتر از اوراق بیمه‌ای ساده است و گاهی حتی نزدیک به صفر خواهد شد.

ابهامات حمایت‌های بورسی و خروج سرمایه حقیقی

هرچند حمایت‌های سنگین بانکی در هفته‌های اخیر از سقوط بی‌سابقه شاخص جلوگیری کرده است، اما خروج بیش از ۱,۴۰۰ میلیارد تومان پول حقیقی از بازار در روز یکشنبه، نشانگر تداوم عدم اطمینان سهامداران خرد است. ثبت تراکنش‌های بالای ۷,۵۰۰ میلیارد تومانی در کنار برتری نسبی نمادهای سبز رنگ، حاکی از آن است که نگرانی نسبت به آینده بازار سهام همچنان پابرجاست و بسیاری از صندوق‌ها و سرمایه‌گذاران بزرگ نیز هنوز رفتار تدافعی دارند.

تزریق نقدینگی هدفمند و تاثیر آن بر شاخص کل

تزریق منابع مالی به صندوق‌های شاخص‌ساز نظیر «اهرم» و «موج»، نشانگر سیاست سیاستگذاران بر کوچک‌سازی ریسک در ابزارهای مالی است. رشد قوی نمادهایی چون وبملت نیز به وضوح اثر حضور بازیگران قدرتمند اقتصادی در بازار سرمایه را آشکار می‌کند؛ این در حالی است که فشار فروش در باقی نمادها ادامه یافته و بسیاری از سهامداران همچنان برای فروش سهام خود تردید دارند.

ریسک ها و چشم‌انداز بازگشت پایدار بازار سرمایه

نسبت قیمت به سود (P/E) بازار سهام به محدوده ۶ رسیده و بخشی از تحلیل‌گران را به بازگشت رشد امیدوار کرده است؛ اما باید توجه داشت رشد فعلی عمدتاً مصنوعی و وابسته به حمایت‌های مالی ـ بانکی است. ناهمسویی تصمیمات سیاستگذار، نبود اعتماد به نهادهای ناظر و پایداری ریسک‌های سیاسی از چالش‌های اصلی ساختار فعلی بازار محسوب می‌شود.

اثر مذاکرات هسته‌ای و سیاست‌های کلی اقتصاد کشور

انتشار خبرهای مثبت پیرامون امکان ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای و امید به کاهش تنش‌های سیاسی تا حدی جو ناامیدی را در بازار تلطیف کرده است. با این حال، اگر تهدیدات نظامی فروکش کند و روند مذاکرات سیاسی به نتیجه ملموسی برسد، در بلندمدت نسبت P/E تا سطوح ۸ واحد می‌تواند رشد کند و بازار به تعادل منطقی نزدیک شود؛ در غیر این صورت رکود بورس و خروج سرمایه می‌تواند عمیق‌تر شود.

جمع‌بندی؛ راه بازگشت اعتماد به بازارهای مالی

با توجه به تجربه هفته‌های اخیر، می‌توان گفت تنها ترکیب همزمان چند عامل از جمله اصلاح ساختاری اقتصاد، اعتمادسازی مستمر و کاهش ریسک‌ سیاسی می‌تواند بازار سهام ایران را وارد مسیر رشد پایدار و ثابت کند. ابزارهای متنوع بیمه‌ای نظیر اوراق همیار و توسعه بازار مشتقه به کاهش نگرانی‌ها کمک می‌کند، اما بنا به نظر کارشناسان این ابزارها تنها زمانی مؤثر خواهند بود که با اصلاحات کلی در سیاستگذاری اقتصادی کشور همراه باشند. بازار سرمایه ایران همچنان یکی از ارکان مهم اقتصاد دیجیتال محسوب می‌شود که در صورت همگرایی سیاست‌های مالی، ارزی و حتی بازار رمزارزها می‌تواند نقش‌آفرینی موثرتری در رشد اقتصادی و جذب سرمایه داشته باشد.