5 دقیقه
بررسی شرایط کنونی بازار سهام ایران
بورس اوراق بهادار تهران این روزها با فشارهای چندلایه‌ای روبرو است که هم ریشه در ساختار داخلی اقتصاد ایران دارد و هم به عامل‌های بیرونی و بین‌المللی بازمی‌گردد. سرمایه‌گذاران بازار سرمایه در حالی چشم‌به‌راه روشن شدن فضای اقتصادی هستند که نوسانات ارز، سیاست‌های مقطعی نهادهای تصمیم‌گیر، نگرانی‌های ژئوپلیتیک و بحران‌های زیربنایی از جمله انرژی و آب، بر نگرانی‌های فعالان این بازار افزوده است. سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی بانک مرکزی و سازمان بورس نیز شرایط را پیچیده‌تر کرده و مسیر سرمایه‌گذاری را مبهم ساخته است.
بحران انرژی؛ مانعی بزرگ بر سر راه تولید و بازار سهام
تأثیر کمبود انرژی بر صنایع بورسی
یکی از اساسی‌ترین چالش‌هایی که بازار سهام ایران و به طور کلی اقتصاد کشور با آن مواجه است، بحران کمبود انرژی است. قطعی‌های مکرر برق در سال گذشته که اثرات مالی آن بر صنایع بین ۳ تا ۵ میلیارد دلار تخمین زده شده، موجب کاهش تولید بنگاه‌های بورسی، افزایش هزینه‌های تمام‌شده و حتی تهدید رقابت‌پذیری آنها در بازارهای جهانی شده است. صنایع فولاد و سیمان، پتروشیمی‌ها و سایر شرکت‌های بزرگ پذیرفته‌شده در بورس تهران، از نخستین آسیب‌دیدگان این بحران به شمار می‌روند که گزارش‌های مالی فصلی آنها نیز تأییدی بر این مدعاست.
ضرورت سرمایه‌گذاری زیرساختی در نفت، گاز و برق
حفظ سطح کنونی تولید نفت کشور نیازمند تزریق سرمایه‌ای در حدود ۲۵۰ میلیارد دلار است؛ رقمی که سریع‌تر از هر توسعه‌ای باید صرف پایداری همین میزان تولید شود. در بخش گاز نیز، به دلیل فرسودگی تجهیزات و عدم به‌روزرسانی فناوری، ظرفیت برداشت کشور کمتر از رقبای بین‌المللی شده است و افت فشار میادین گازی چشم‌انداز رشد این صنعت را با مشکل مواجه کرده است. در بخش برق، با فرض برداشته شدن قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی بستر سرمایه‌گذاری، حتی در بهترین شرایط به چند سال زمان برای مشاهده نتایج ملموس نیاز داریم. بنابراین بحران انرژی در کوتاه‌مدت فشار شدیدی بر صنایع حاضر در بورس و اقتصاد کلان وارد خواهد کرد و می‌تواند بازار سرمایه را با نوسان‌های شدید مواجه کند.
پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی استفاده از سوخت‌های سنگین
استفاده اجباری نیروگاه‌ها و صنایع از مازوت به دلیل کمبود گاز و برق، علاوه بر آسیب محیط‌زیستی شدید و آلودگی هوا، هزینه‌های قابل توجهی را به اقتصاد و نظام سلامت تحمیل کرده است. در بلندمدت آسیب‌های اجتماعی و پیامدهای اقتصادی ناشی از کاهش کیفیت زندگی، تأثیری جدی بر ثبات بازار سهام و فضای سرمایه‌گذاری دارد.
بحران آب؛ تاثیر عمیق بر صنایع و کشاورزی
نقش آب در صنایع بورسی و اشتغال
بحران آب در ایران، به ویژه با شدت گرفتن تغییرات اقلیمی و تداوم خشکسالی‌های اخیر، تهدیدی بزرگ برای ارزش شرکت‌های بورسی به شمار می‌آید. صنایع بزرگ مانند فولاد، پتروشیمی و پالایشگاه‌ها که غالباً در بورس پذیرفته شده‌اند، به حجم بالایی آب نیاز دارند. هر چه مشکل کمبود آب عمیق‌تر شود، هزینه تولید افزایش یافته و سودآوری شرکت‌ها به‌طور جدی آسیب می‌بیند. بخشی از صنایع به سمت استفاده از پساب و تصفیه‌خانه‌های صنعتی روی آورده‌اند اما این راهکارها ضمن تبعات زیست‌محیطی، هزینه تمام‌شده محصولات را بالا می‌برد. این آثار می‌تواند نه‌تنها در صورت‌های مالی شرکت‌ها بلکه در کیفیت محصولات صادراتی و داخلی نیز منعکس شود.
بخش کشاورزی و فشار مضاعف بحران آب
بیش از ۹۰ درصد مصرف آب کشور در بخش کشاورزی است؛ جایی که استفاده سنتی از منابع آبی و کشت محصولات پرمصرف در مناطق کم‌آب بیانگر ضعف در مدیریت منابع است. تداوم بی‌توجهی، کشور را در ماه‌های آینده با کاهش عرضه محصولات کشاورزی مواجه می‌کند که اثر مستقیم آن افزایش تورم و فشار بر معیشت طبقات مختلف خواهد بود. چنین بحرانی حتی می‌تواند بخش بانکی و خدمات مالی را نیز با ریسک‌های جدیدی مانند عدم وصول مطالبات و رکود تسهیلات‌گیری روبرو کند.
پیشنهادها: عبور از بحران با سیاستگذاری سریع و علمی
راه خروج از بحران‌های انرژی و آب نیازمند اصلاحات اساسی است؛ از انتقال صنایع آب‌بر به مناطق جنوبی تا بهبود مصرف و حذف تولید محصولات پرمصرف در مناطق بحرانی و تمرکز بر واردات آنها. اجرای این سیاست‌ها باید با تصمیم‌گیری‌های شفاف، هماهنگ و مبتنی بر دانش فنی روز باشد تا بازار سرمایه و اقتصاد کشور از موج‌های تورمی و نوسانات غیرمنتظره ایمن بماند.
ابهام در جهت‌گیری‌های دولت و تأثیر بر بورس
با تغییر مدیریت وزارت اقتصاد، سایر بازارهای مالی از جمله بورس اوراق بهادار چشم‌انتظار اتخاذ سیاست‌های شفاف مالی و اقتصادی هستند. هنوز دیدگاه روشنی درباره کنترل تورم، حذف قیمت‌گذاری دستوری، مقابله با رانت ارزی و توسعه خصوصی‌سازی به چشم نمی‌خورد؛ موضوعی که ریسک تصمیم‌گیری را در فضای سرمایه‌گذاری بالا برده است. این ابهام نه فقط بازارهای سنتی، بلکه حتی بازار رمزارزها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث افزایش احتیاط سرمایه‌گذاران خرد و کلان می‌شود.
سخن پایانی؛ نقش حمایت از تولید ملی در آینده بازار سرمایه و رمزارزها
اکنون بازار سرمایه، بازار رمز ارز و فضای کسب‌وکار ایران بیش از هر زمان به حمایت بدون قید و شرط از تولید ملی و یک سند راهبردی اقتصادی نیازمند است. مشخص بودن نقشه راه آینده، می‌تواند اعتماد فعالان اقتصادی، سهامداران بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران رمزارزها را تقویت کند و مسیر رشد تولید، اشتغال و صادرات را تسهیل نماید. اصلاح ساختار تصمیم‌گیری، سرعت‌بخشی به طرح‌های زیرساختی و بهبود مدیریت منابع آب و انرژی می‌تواند بهترین تضمین برای ثبات آینده بازار سهام، تقویت اقتصاد دیجیتال و تقویت جایگاه ایران در فضای اقتصادی جهانی باشد.
نظرات