سهام بین
بانک مرکزی با انتشار دستورالعمل اجرایی عرضه اوراق مرابحه ارزی، از یک ابزار جدید برای بازارسازی بازار ارز، رونمایی کرد.
اگرچه اقتصاد ایران در چند نوبت تجربه انتشار اوراق مشارکت ارزی را برای تامین مالی پروژه‌ها و طرح‌های اقتصادی دارد؛ اما همزمان با اتخاذ سیاست‌های ارزی جدید از انتهای سال گذشته، این نوع تامین مالی و ارزی کانال جدیدی را برای جذب نقدینگی طرح‌های سودآور اقتصادی باز می‌کند.
شرکت‌ها و سازمان‌ها به منظور تامین منابع مالی خود می‌توانند با اخذ مجوزهای لازم نسبت به انتشار این نوع اوراق توسط بانک مرکزی اقدام کنند. سپس در سررسیدهای معین یک ساله، دوساله، سه ساله و چهارساله اقدام به پرداخت سود و اصل سرمایه نمایند. اما انتشار این اوراق شامل تبصره‌هایی می‌شود که در ادامه به معرفی تمام جزئیات آن خواهیم پرداخت.
اوراق مرابحه ارزی چیست؟
بر اساس این دستورالعمل، اوراق مرابحه، یک نوع اوراق ارزی است که نشان دهنده مالکیت مشاع صاحب آن در دارایی مالی یا دینی است که بر اساس قرارداد حاصل شده است. دارنده اوراق ارزی مرابحه، مالک و طلبکار دین است و عرضه آن تنها توسط ناشر با مجوز "کمیسیون ارز بانک مرکزی" مجاز است. این اوراق با نام، قابل انتقال به غیر و دارای بازدهی ثابت است و می‌توان آن‌ها را در بازارهای ثانویه به فروش رساند.
برای درک بهتر لازم است ابتدا با مفهوم صکوک آشنا شویم، چراکه مرابحه زیر مجموعه‌ای از اوراق صکوک محسوب می‌شود. صکوک جمع صک است که خود آن صورت معرب کلمه "چک" است. در فقه اسلامی این اصطلاح را برای انواع سفته، حواله‌ها و سندهای مالی به کار می‌برند. این اوراق معمولا برای تامین مالی دولت‌ها یا سازمان‌ها، تامین نقدینگی بخش خصوصی و تامین سرمایه شرکت‌های تجاری توزیع می‌شوند.
جزئیات ارائه مرابحه ارزی
بر اساس دستورالعمل اجرایی بانک مرکزی، جزئیات ارائه مرابحه ارزی به شرح زیر است.
سقف مبلغ عرضه مرابحه ارزی
سقف مبلغ عرضه اوراق مرابحه ارزی برای هر طرح به میزان 200 میلیون یورو است که این میزان با صلاحدید و اخذ مجوز از کمیسیون ارز قابل افزایش است. لازم به ذکر است که خرید این اوراق از محل منابع ارزی مشمول رفع تعهد ارزی صادراتی ممنوع است .
میزان سود سالانه
سررسید اوراق ارزی مرابحه حداقل یک سال و حداکثر 4 سال است. میزان سود سالانه برای اوراق یورویی یک ساله برابر با 5 درصد، دوساله حداکثر 5.25 درصد، اوراق سه ساله و چهارساله نیز حداکثر 5.5 درصد تعیین شده است و پرداخت سود در موعد یکساله صورت می‌پذیرد.
پروژه‌های در صف انتظار
بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی، هم اکنون درخواست انتشار این اوراق جهت تامین مالی تعدادی از پروژه‌های اقتصادی انجام شده است و مراحل بعدی آن در دست اقدام است. این موضوع نشان دهنده استقبال بالا برای انتشار این نوع اوراق برای تامین مالی شرکت‌هاست. می‌توان انتظار داشت که در آینده نزدیک پروژه‌های صنعتی و اقتصادی بیشتری از مزایای این نوع اوراق ارزی بهره‌مند شوند.
حداقل خرید
انتشار اوراق مرابحه ارزی به منظور تامین مالی یا سرمایه در گردش پروژه صورت می‌گیرد و محل صرف منابع حاصل از آن توسط بانی تعیین خواهد شد. بر طبق جزئیات بخشنامه، سقف مبلغ این اوراق برای هر طرح 200 میلیون یورو هست که بر اساس آن، مقدار مبلغ اسمی هر برگه 1000 یورو و حداقل خرید توسط خریداران 1000 برگه معادل با یک میلیون یورو است. خریداران اوراق ارزی مرابحه شامل کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی بوده و هیچ محدودیتی در این مورد اعمال نشده است. اما با توجه به اینکه حداقل مقدار خرید 1 میلیون یورو است، خریداران خرد شامل این طرح نمی‌شوند.
معاملات ثانویه با اخذ مجوز
بر اساس این دستورالعمل، معاملات ثانویه این اوراق منوط به اخذ مجوز از اداره کمیسیون ارزی بانک مرکزی برای تامین شرایط و سازوکار مربوطه است و فروش از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران صورت می‌گیرد. خرید این اوراق از منابع ارزی مشمول رفع تعهد ارزی صادراتی، ممنوع است.
جزئیات پرداخت سود
با اعلام بانک مرکزی، تعدیل نرخ سود و سررسید اوراق یورویی و غیر یورویی توسط کمیسیون ارز بانک مرکزی و بر اساس شرایط روز تعیین می‌شود. به این معنا که امکان تغییر نرخ سود و ارز تا پایان موعد مقرر وجود دارد. علاوه براین، تامین منابع مالی جهت بازپرداخت سود مرابحه از محل درآمدهای ارزی بانی و سهامداران آن مجاز است. بانی موظف است اصل مبلغ و و سود اوراق را حداقل 10 روز قبل از سررسید مقرر به حساب ناشر واریز کند. اما درصورت عدم ایفای بخشی یا تمام تعهدات مالی، ضامن موظف است در سررسید مقرر نسبت به پرداخت تعهدات اقدام نماید.
شرایط دارایی
دارایی مبنای عرضه اوراق مرابحه، اموال منقول و غیرمنقول با دوام است که باید به تایید کارشناسان رسمی دادگستری، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده و کارشناسان مرکز وکلا و قوه قضائیه برسد تا هیچگونه محدودیت و یا منع قانونی، قضایی یا قراردادی برای انتقال نداشته باشد. همچنین استفاده از این دارایی در عملیات بانی منجر به ایجاد جریانات نقدی ریالی، ارزی و ایجاد ارزش افزوده شده و از خروج نقدینگی از عملیات مالی بانی جلوگیری می‌کند.
رابط معاملات
با عرضه این اوراق ارزی، میان ناشر و خریداران رابطه وکیل و موکل ایجاد می‌شود. ناشر به وکالت از خریدار موظف است وجوه حاصل از فروش اوراق را در موضوع عرضه اوراق مصرف کند. تملیک این اوراق به منزله پذیرش بلاعزل ناشر تا سررسید اوراق است. تبدیل وجوه بدست آمده از عرضه اوراق ارزی مرابحه به ریال توسط بانی و ناشر ممنوع است. ناشر مکلف بوده در فواصل 6 ماهه از تاریخ عرضه، نسبت به ارائه گزارش پیشرفت پروژه مشخص شده توسط بانی به مرکز مبادله ارز و طلا ایران اقدام نماید.
شرایط دریافت مجوز
ناشر مکلف است جهت دریافت مجوز انتشار اوراق ارزی مرابحه از کمیسیون ارز بانک مرکزی، اطلاعات و اسنادی را در اختیار کمیسیون قرار دهد. این اطلاعات شامل مشخصات بانی، اساسنامه شرکت، شماره ثبت، مدت فعالیت شرکت و ترکیب سهامداران و مالکان است. همچنین، این بخش موظف است صورت‌های مالی حسابرسی شده دوسال مالی اخیر، گزارش هیئت مالی بانی، اعلام رتبه اعتباری اوراق، مدت اوراق مرابحه ارزی، گزارش هیئت سه نفره دادگستری، تاییدیه حسابرسی در خصوص ضامن اوراق ارزی و گزارش امکان سنجی فنی و مالی را ارائه دهد.
وظیفه مرکز مبادله ارز و طلای مرکزی
سازمان مبادله ارز و طلا به عنوان یک مرکز مرتبط با امور اوراق مرابحه ارزی تعیین می‌شود و وظیفه ارسال و دریافت مکاتبات با ارکان اوراق و جمع بندی گزارش‌های مرتبط و ارائه به کمیسیون ارز بانک مرکزی و کمیته اوراق ارزی را بر عهده دارد. کلیه ضوابط اجرایی و چگونگی بازپرداخت اصل و سود، موعد پرداخت، سررسید اوراق، شرایط اخذ تضامین توسط کمیته "اوراق ارزی" تحت نظر کمیسیون ارز متشکل از پایش بازار ارز، ادارات تامین مالی خارجی، تدوین مقررات ارزی و خزانه داری و حوزه‌های نظارتی، حقوقی، اقتصادی و اعتباری بانک مرکزی و با مدیریت اداره تامین مالی تهیه و برای تصویب به کمیسیون ارز ارسال می‌شود.
انتشار اوراق مرابحه ارزی توسط سازمان‌ها
یکی از روش‌های تامین سرمایه و نقدینگی سازمان‌های اقتصادی و صنعتی، انتشار اوراق ارزی مرابحه است. این اوراق بی نام و قابل انتقال به غیر بوده و همچون یک سند مالکیتی مشاع عمل می‌کنند. شرکت‌ها نیز می‌توانند با اخذ مجوزهای لازم نسبت به انتشار این اوراق اقدام کرده و در سررسید قراردادها به خریداران سود پرداخت کنند. انتشار این اوراق با نظارت نهادهای مختلفی صورت می‌گیرد و منوط به رعایت ضابطه‌های مشخص است. سازمان‌ها و شرکت‌ها نیز با رعایت این قوانین می‌توانند نسبت به عرضه این اوراق اقدام نمایند.
